Thiru Salagramam (Mukthinath) Divyadesam : சாளக்கிராமமடைநெஞ்சே.

For a Srivaishnavaite, the purpose of life is to do kainkaryam to Sriman Narayana and His devotees ~ in that pursuit, we visit various Divyadesams associated with Emperuman and that way, those 108 holy shrines sung by Alwars hold a predominant place. Monday, 30^th April 2018 would remain a day to remember forever in my life .. **~ for we had darshan at the Holy Mukthinath (Salagrammam divyadesam)

It is unique – a divyadesam outside Bharatha kandam – situate at an altitude of 3,710 meters (12,172 feet) at the foot of the Thorong La mountain pass (part of the Himalayas) in Mustang, Nepal. Certainly the one situate at the highest altitude. Mustang District is in Dhawalagiri Zone of northern Nepal, and is one of the seventy-five districts of Nepal. The district, with Jomsom as its headquarters, covers an area of 3,573 km² - and is a remote area. Mustand is an ancient kingdom, bordered by the Tibetan plateau and sheltered by some of world's tallest peaks, including 8000-meter tall Annapurna and Dhaulagiri. The name "Mustang" is derived from the Tibetan word meaning, "Plain of Aspiration” ~ and here is our holy shrine Muktinath.

Jomsom from air ~ and view of mountains from Jomsom

Jomsom has an airport and is reachable from Kathmandu & Pokhara. The local name for Muktinath is Chumig Gyatsa (Hundred Waters). The tradional caretakers of Muktinath-Chumig Gyatsa are the Tibetan Buddhist Chumig Gyatsa ('Muktinath') nuns. Muktinath is Sanskrit name, has religious overtone and emotional attachment for Sri Vaishnavas. Mukthi is salvation and the Emperuman in sitting posture here - Muktinath, is the provider of salvation.

From Jomsom one travels by Jeep for an hour or so ~ and from that jeep point – further 45 mins to an hour by walk or on a pony takes to you a small beautiful temple dedicated to Sriman Narayana. In front of the Temple there are two little ponds and around the temple, chill water flows in 108 taps. Locals say that the most suitable time to visit is from March to June. When w reached there it was pretty cold, with temperature hovering around 1◦C.

The Lord here is in sitting posture, made of pure Gold with Sridevi and Bhumadevi nachiyars on either side. This is considered “Svayam Vyakta Ksetram” akin to Thiruvarangam, Naimisaraynam, Thirumala & Thotathri. Emperuman here has been sung by Sri Periyalwar as Sri Salagramamudaiya nimbi and Thirumangai Alwar urging devotees to reach Chalagramam – a total of 12 pasurams. The pontiff of Srivilliputtur Sri Manavala Mamunigal Mutt His Holiness 23^rd peetathipathi Sri Sri Sri Satakopa Ramanuja Jeeyar Swamiji installed the idols of Andal (Sri Gotha Devi), Ramanuja charya , and Manavala Mamunigal in this sacred place.

In Nepal and specifically here (on Gandagi river) – is gotten the holy ‘Salagramma’ silas, black in colour – special trait of Emperuman found only here. We Srivaishnavaites rever them as form of Emperuman Himself and worship them at home in our Thiruvaradhanam.

அண்மையில் (30.4.2018) இமயத்தில் மிக உயரத்தில் அமைந்துள்ள அதி அத்புதமான 'சாளக்ராமம்’ என்றும் 'முக்திநாத்’ என்றும் பிரசித்தி பெற்ற திவ்யதேசத்தில் எம்பெருமானை சேவிக்கும் வாய்ப்பு கிடைத்தது. இந்த அற்புத ஸ்தலம் மிக மிக உயரத்தில் நேபாளத்தில் அமைந்துள்ளது. இந்த திவ்யதேசத்தை பெரியாழ்வார் (2 பாசுரங்கள்) மற்றும் திருமங்கை மன்னன் (10 பாசுரங்கள்) - மங்களாசாசனம் செய்துள்ளனர்.

ஊரான் குடந்தை உத்தமன் ஒருகாலிருகால் சிலைவளைய,

தேராவரக்கர்த் தேர் வெள்ளம் செற்றான் வற்றா வருபுனல்சூழ் பேரான்,

பேராயிரமுடையான் பிறங்கு சிறை வண்டறைகின்ற

தாரான், தாராவயல் சூழ்ந்த சாளக்கிராமமடைநெஞ்சே.

ஸ்ரீமன் நாராயணன் எங்கும் வியாபித்துள்ளவன். அவனுறையுமிடமான திவ்யதேசங்களிலே - திருவூரகமென்னும் திவ்யதேசத்திலே உலகளந்த பெருமாளாகவும், திருக்குடைந்தையிலே உத்தமனெனும் புருஷோத்தமனாகவும், பல யுகங்களுக்கு முன்னாலே, ஸ்ரீராமாவதாரத்திலே - கோதண்டம் வில்லினுடைய இரண்டு நுனிகளையும் வளைத்து அவிவேகிகளான ராக்ஷஸர்களுடைய சேனைத் தொகையைச் சிதைத்தவனும் ஆன நம் பரமபதநாதன் - வற்றாமல் மேன்மேலும் பெருகி வருகின்ற காவிரிநீர் சூழ்ந்த திருப்பேர்நகரில் நமக்கு சேவை சாதிப்பவன். ஸஹஸ்ரநாமங்களையுடையவனும், நெருங்கியிருக்கிற சிறகுகளையுடைய வண்டுகள் ஆரவாரிக்கின்ற (திருத்துழாய்) மாலையையுடையவனுமான எம்பெருமான், தாரா என்னும் நீர்ப்பறவைகள் நிறைந்திருக்கிற வயல்களாலே சூழப்பட்ட ஸ்ரீஸாளக்ராமத்திலே வீற்றிருக்கிறான். அவ்வெம்பெருமானை சென்று அடைவாயாக என அருளுகிறார் நம் திருமங்கை மன்னன் (கலியனது பெரிய திருமொழி - முதற் பத்து - ஐந்தாம் திருமொழி - நான்காம் பாசுரம்)

நமது திருக்கோவில்களிலும் ஆசார்ய திருமாளிகைகளிலும், வைதீகர் இல்லங்களிலும் – தொன்று தொட்டு பூஜிக்கப்பட்டும் மிகவும் உயர்ந்ததாகக் போற்றப்பட்டும் வருவது சாளக்ராமம் எனும் மூர்த்திகள். இவை உருளைவடிவமாயும், மிகவும் மிருதுவாயும், கரிய நிறமாயும் இருக்கும். இவற்றை மிக பத்திரமாய் பெருமாள் மூர்த்திகளுடன் வைத்து வழிபடுவது நம் சம்ப்ரதாயம். பலவித வடிவங்களில் உள்ள சாளக்கிராமங்கள் அவற்றில் பதிந்துள்ள உருவம், அமைப்பு இவற்றிற்கேற்ப ஸ்ரீமன் நாராயணனின் பல அவதாரங்களாக பெயரிடப்படுகின்றன. இவை அங்குள்ள கண்டகி புண்ணிய நதி தனிலே தானாகவே கிடைக்கப்பெறுமாம். நாங்கள் சென்ற இச்சமயம் கண்டகி நதியில் நீரோட்டம் இல்லை.

Intend posting another travelogue giving some details on the way we reached this holy place with some more photos too.

~ adiyen Srinivasadhasan (Mamandur Srinivasan Sampathkumar)